गणेशोत्सव में गणपती की मूर्तियों संबंधी सूचना

हरि ॐ,

कई श्रद्धावान यह पूछ रहे हैं कि क्या इस साल के गणेशोत्सव के लिए "इको फ्रेंडली" गणपति की मूर्तियाँ उपलब्ध करा दी जानेवालीं हैं। लेकिन फिलहाल सर्वत्र फ़ैले हुए कोरोना वायरस (कोविद-१९) के संकट के कारण, इस साल संस्था की ओर से इको फ्रेंडली गणपति मूर्तियाँ उपलब्ध नहीं करा दी जा सकतीं, इसपर श्रद्धावान कृपया ग़ौर करें।

यदि इको फ्रेंडली गणपति की मूर्ति ना मिलें, तो शाडू की मिट्टी की अथवा प्लास्टर ऑफ पॅरिस की मूर्ति (शासन की अनुमति होने पर) का इस्तेमाल करने में कोई हर्ज़ नहीं है।

साथ ही, कई श्रद्धावानों को इस साल के गणेशोत्सव के लिए, कुल मिलाकर ही गणपति की मूर्तियाँ मिलने में मुश्किल आ सकती है। ऐसे समय, वैकल्पिक व्यवस्था के रूप में, गणपति की प्रतिमा की प्रिंट छापकर वह पुठ्ठे पर चिपकायें अथवा फ्रेम करें और गणेशोत्सव के लिए उसकी स्थापना करें। उत्सव की परिसमाप्ति के बाद, उस पुठ्ठे पर चिपकायी प्रतिमा अथवा फ्रेम से बाहर निकाली प्रतिमा इनका "पुनर्मिलाप" करें। पुनर्मिलाप नदी में अथवा समुद्र में करना यदि संभव ना हों, तो फिर घर में ही एक गंगाल में, अथवा यदि गंगाल ना हों, तो एक बाल्टी में पानी भरकर उसमें गणपति की प्रतिमा का पुनर्मिलाप करें।

कुछ श्रद्धावान इस लॉकडाऊन के दौर में सुरक्षा के उपाय के तौर पर अपने अपने गाँव जाकर रह रहे हैं। ऐसे श्रद्धावानों का यदि गाँव में निवास बढ़ें, तो अपने गाँव के घर में भी इस साल का गणेशोत्सव मना सकते हैं। उनके गाँव में यदि गणपति की मूर्ति उपलब्ध ना हों, तो उपर उल्लेखित कियेनुसार वैकल्पिक व्यवस्था करके वे पूजन अर्चन कर सकते हैं।

उसी प्रकार, गणेशोत्सव के पूजन के लिए लगनेवाली कोई पूजन सामग्री यदि उपलब्ध ना हों, तो पूजनविधि के किसी भी उपचार की सामग्री के लिए विकल्प के रूप में, कुंकुं अक्षता (लाल अक्षता) और हरिद्रा अक्षता (पीली अक्षता) गणपति की प्रतिमा को अर्पण करके पूजन संपन्न करें।

------------------------------------------------------------

हरि ॐ, 

अनेक श्रद्धावान ह्या वर्षीच्या गणेशोत्सवासाठी "इको फ्रंडली" गणपतीच्या मूर्ती उपलब्ध करून दिल्या जातील का, ह्याची विचारणा करीत आहेत. परंतु सध्या सर्वत्र पसरलेल्या कोरोना वायरस (कोविद-१९)च्या आपत्तीमुळे ह्या वर्षी संस्थेतर्फे इको फ्रेंडली गणपती उपलब्ध करून देता येणार नाहीत ह्याची श्रद्धावानांनी कृपया नोंद घ्यावी.

इको फ्रेंडली गणपतीची मूर्ती न मिळाल्यास शाडूच्या मातीची किंवा प्लास्टर ऑफ पॅरिसची (शासनाची परवानगी असल्यास) मूर्ती वापरण्यास हरकत नाही.

तसेच अनेक श्रद्धावानांना ह्या वर्षीच्या गणेशोत्सवासाठी एकंदरीतच गणपतीच्या मूर्ती मिळण्यास अडचण येऊ शकते. अशावेळेस पर्यायी व्यवस्था म्हणून गणपतीच्या प्रतिमेची प्रिंट काढून ती पुठ्ठ्यावर चिकटवावी किंवा फ्रेम करावी व गणेशोत्सवासाठी त्याची स्थापना करावी. उत्सवाच्या सांगतेनंतर ती पुठ्ठ्यावरील प्रतिमा किंवा फ्रेममधून बाहेर काढलेली प्रतिमा ह्यांचा "पुनर्मिलाप" करावा. पुनर्मिलाप नदीत किंवा समुद्रात करणे शक्य न झाल्यास, घरामध्येच एका घंगाळ्यात अथवा घंगाळे नसल्यास एका बादलीत पाणी भरून त्यात गणपतीच्या प्रतिमेचा पुनर्मिलाप करावा.

काही श्रद्धावान ह्या लॉकडाऊनच्या काळात सुरक्षिततेचा उपाय म्हणून आपापल्या गावी जाऊन राहिले आहेत. अशा श्रद्धावानांचा गावातील मुक्काम वाढल्यास, ते आपल्या गावातील घरीही ह्या वर्षीचा गणेशोत्सव साजरा करू शकतात. त्यांच्या गावी गणपतीची मूर्ती उपलब्ध न झाल्यास वर नमूद केलेल्या पर्यायी व्यवस्थेप्रमाणे गणपतीच्या प्रतिमेची स्थापना करून ते पूजन अर्चन करू शकतात.

त्याचप्रमाणे गणेशोत्सवातील पूजनासाठी लागणारी एखादी पूजन सामग्री उपलब्ध न झाल्यास, पूजनविधीतील कुठल्याही उपचारातील सामग्रीस पर्याय म्हणून कुंकुं अक्षता (लाल अक्षता) व हरिद्रा अक्षता (पिवळ्या अक्षता) गणपतीच्या प्रतिमेस वाहून पूजन संपन्न करावे.

।। हरि ॐ ।। श्रीराम ।। अंबज्ञ ।। ।। नाथसंविध्‌ ।।